Afbraak of Opbouw?
Kent u de ideeën van Nietzsche? Het edelste mensenras moet domineren en zich verder ontwikkelen; wat minderwaardig is, moet verdwijnen. Degenen die meer talenten of mogelijkheden hebben dan anderen, moeten zich niet ontfermen over de zwakken, om ook voor hen het leven en de voortplanting mogelijk te maken. De sterkeren moeten de zwakkeren overheersen en uitschakelen. Zo zullen steeds de besten overleven en zal uiteindelijk het menselijke ras evolueren naar een hoger stadium, dat van de übermensch.
Nietzsche was voorstander van de zgn. 'aristocratische mensen' die als wilde dieren de anderen verslinden. Hij wilde niet weten van een cultuur die pleit voor een menswaardig lot voor iedereen. Hij wil terug naar een primitieve cultuurloosheid waarbij de hoogmoedige de zwakke als een prooi verslindt. Niet het verstand moet volgens hem het gedrag van de mens leiden, maar de vitale driften. Het instinct en niet de rede moet de levenshouding bepalen. Geweld en hardheid, alles wat bij de mens van het wilde dier te vinden is, zal het meest de evolutie van het mensdom omhoog brengen.
Dit alles is natuurlijk niet mogelijk zolang geloof in God bestaat. Daarom moet God, volgens Nietzsche, eerst verdwijnen. Om God beter te kunnen bestrijden, heeft Nietzsche God omgevormd tot een jaloerse potentaat.
Het menselijk ras moet dus evolueren tot de übermensch, zegt Nietzsche. Daarom is hij zo gekant tegen de zogenaamde 'passieve deugden' van het christendom, nl. die houding van nederigheid, medelijden en liefdevol dienstbetoon. Daarom noemt Nietzsche het christendom een degeneratie-godsdienst: het is precies het tegengestelde van het selectie-principe; het beschermt de kleinen en de zwakken en maakt van de mens 'een kreupele vent die de weg voor een beter verspert', aldus Nietzsche.
Maken de ideeën van Nietzsche misschien opgang in onze samenleving? Kijk rond je en het gaat je opvallen dat de mens immuun aan het worden is om de evennaaste te helpen. Egoïsme is de liefde aan het verdringen. Als we de theorie van Nietzsche toepassen, mogen we de evennaaste niet helpen: kijk dan alleen naar jezelf; geef niets om de ander; vernietig hem als hij zwakker is dan jou?
Maar waarom? Waarom zo beestachtig? Waarom moorden? Volgens Nietzsche om de zwakkere te elimineren, zodat de 'beteren' kunnen heersen.
Laten we iemand met een heel andere levenshouding even aan het woord: "Al ware het, dat ik met de tongen der mensen en der engelen sprak, maar had de liefde niet, ik ware schallend koper of een rinkelende cimbaal. Al ware het, dat ik profetische gaven had, en alle geheimenissen en alles, wat te weten is, wist, en al het geloof had, zodat ik bergen verzette, maar ik had de liefde niet, ik ware niets. Al ware het, dat ik alwat ik heb tot spijs uitdeelde, en al ware het, dat ik mijn lichaam gaf om te worden verbrand, maar had de liefde niet, het baatte mij niets" (De apostel Paulus in 1 Kor. 13:1-3).
Waarom niet de zwakke helpen zodat hij weer sterker of gezonder wordt? Een wereld zonder liefde voor de evennaaste sterft. Om samen een betere wereld op te bouwen moet ieder persoonlijk liefde in zijn hart hebben.
Heb je daarentegen egoïsme in je hart, dan vernietig je je evennaaste. Het egoïsme is de wereld aan het stukmaken: men zoekt steeds meer genot voor zichzelf, zonder daarbij om te zien naar de evennaaste.
Leven in een liefdevolle sfeer maakt gelukkig. Leven in een egoïstische sfeer maakt ongelukkig en brengt verbittering voort.
Pure liefde helpt de andere, spant samen om er het beste van te maken. Het is toch zoveel keer fijner om te leven in een wereld van vrede en liefde waar je weet dat je geholpen wordt als jij het eens moeilijk hebt. Maar wat is liefde -- echte liefde -- dan?
"De liefde is lankmoedig, de liefde is goedertieren, zij is niet afgunstig, de liefde praalt niet, zij is niet opgeblazen, zij kwetst niemands gevoel, zij zoekt zichzelf niet, zij wordt niet verbitterd, zij rekent het kwade niet toe. Zij is niet blijde over ongerechtigheid, maar zij is blijde met de waarheid. Alles bedekt zij, alles gelooft zij, alles hoopt zij, alles verdraagt zij" (1 Kor. 13:4-7).
De liefde wil de ander helpen. Mensen die elkaar liefhebben kunnen begrip en geduld voor elkaar opbrengen. Zij hebben goede gedachten en goede woorden voor elkaar. Zij stellen vertrouwen in elkaar.
Onlangs las ik over de liefde het volgende:
Plicht zonder liefde maakt verdrietig.
Verantwoordelijkheid zonder liefde maakt onverbiddelijk.
Gerechtigheid zonder liefde maakt hard.
Waarheid zonder liefde maakt kritisch.
Opvoeding zonder liefde maakt weerbarstig.
Verstand zonder liefde maakt geslepen.
Vriendelijkheid zonder liefde maakt huichelachtig.
Orde zonder liefde maakt kleingeestig.
Kennis van zaken zonder liefde maakt hoogmoedig.
Macht zonder liefde maakt gewelddadig.
Eer zonder liefde maakt ijdel.
Bezit zonder liefde maakt gierig.
Geloof zonder liefde maakt fanatiek.
Je liefde wordt dus bepaald door je houding t.o.v. je evennaaste en hoe je met hem omgaat. Jezus is op aarde gekomen omdat Hij van ons houdt. Daarom ook heeft Hij ons verteld hoe we moeten leven om het op aarde goed te hebben. Zijn liefde voor ons is wel duidelijk onderlijnd geworden toen Hij voor ons gestorven is. Zo heeft Hij het ons mogelijk gemaakt verlost te zijn van de zonde én om later bij Hem te zijn! Hij liet ons zien dat liefde opbouwend is, zodat wij op aarde in alle rust en vrede zouden kunnen leven.
Maar de satan probeert stokken in de wielen te steken door de mens wijs te maken dat hij feitelijk niets meer is dan een dier, met zijn instincten en driften (kijk maar naar Nietzsche). Dit is toch niet zo! Wij zijn immers naar Gods beeld geschapen.
Als je zegt dat de mens slechts een dier is, schrap je de liefde. Waar geen liefde is, kan ook onmogelijk iets opbouwends zijn.
Wij worden voor de keuze gesteld. Feuerbach zei: "Mens aanbidt uzelf, want gij zijt God". Zullen we God aanbidden of onszelf. Als de mens zichzelf aanbidt, komt hij terecht in een doelloze wegkwijnende wereld zonder hoop, want zonder God zijn we allen niets!
Laten wij, broeders en zusters, God bidden ons te helpen liefde te betuigen, liefde te betuigen aan iedereen!
"Ten slotte, weest allen eensgezind, medelijdend, hebt de broeders lief, weest barmhartig en ootmoedig, en vergeldt geen kwaad met kwaad of laster met laster, maar zegent integendeel, wijl gij hiertoe geroepen zijt, dat gij zegen zoudt beërven. Want: wie het leven wil liefhebben en goede dagen zien, weerhoude zijn tong van het kwade, en zijn lippen van bedrog te spreken; hij wijke af van het kwade en doe het goede, hij zoeke de vrede en jage die na, want de ogen des Heren zijn op de rechtvaardigen, en zijn oren tot hun smeking, maar het aangezicht des Heren is tegen hen, die het kwade doen" (1 Petr. 3:8-12).
Johan Geens
De schriftgedeelten in dit artikel zijn uit de Nieuwe Vertaling, © Nederlands Bijbelgenootschap 1951 (tenzij anders aangeduid).